Οι τρεις πιο συνήθεις τύποι έλκους στα πόδια είναι:
- Φλεβικά έλκη ποδός (70%)
- Αρτηριακά έλκη ποδός (10%)
- Μικτά φλεβικά και αρτηριακά έλκη ποδός (10–15%)

Η μελάγχρωση του δέρματος του κάτω τριτημορίου της κνήμης αποτελεί βέβαιο σημείο μακροχρόνιας φλεβικής υπέρτασης και στάσης, με τελικό αποτέλεσμα την εμφάνιση φλεβικού έλκους, συνήθως στην περιοχή του έσω σφύρου. Στο 75% των περιπτώσεων το φλεβικό έλκος οφείλεται σε απόφραξη, ή ανεπάρκεια του εσωτερικού φλεβικού δικτύου.

Το 25%, όμως, των φλεβικών ελκών οφείλεται σε ανεπάρκεια μόνο των εξωτερικών φλεβών.

Οι χαρακτήρες του φλεβικού έλκους είναι: η θέση του, η υπέρχρωση (μελάγχρωση), η δερματίτιδα του γειτονικού δέρματος και ο αβαθής κρατήρας του με την έντονη κοκκίωση στον πυθμένα του. Σε παραμελημένες καταστάσεις, τα φλεβικά έλκη επιμολύνονται από στρεπτόκοκκο, ή χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο και, σε σπάνιες περιπτώσεις, εξαλλάσσονται σε κακοήθη (έλκη Marjolin)

Η αντιμετώπιση της φλεγμονής με την κατάλληλη αντιβιοτική αγωγή και ο χειρουργικός καθαρισμός συχνά είναι καθοριστικοί παράγοντες για την τελική επούλωση.

Παράλληλα με τα μέτρα που αναφέρθηκαν, η χρήση ειδικών επιθεμάτων στη σύγχρονη εποχή έχει αλλάξει τα δεδομένα στην επούλωση και των φλεβικών ελκών. Τα επιθέματα διατηρούν καθαρό το έλκος, απορροφούν το εξίδρωμα, διατηρώντας ταυτόχρονα το κατάλληλο υγρό περιβάλλον στην περιοχή της εξέλκωσης και προστατεύουν από λοιμώξεις.

Η διάγνωση του είδους και της φύσης του έλκους στα πόδια είναι καθοριστικός παράγοντας για τη θεραπεία του. Π.χ. η συμπίεση του έλκους με ελαστικές κάλτσες, ή καλσόν είναι βασικό κομμάτι της θεραπείας για ένα φλεβικό έλκος, αλλά θα επιδείνωνε σοβαρά, ή σε επικίνδυνο βαθμό ένα αρτηριακό, ή διαβητικό έλκος.
Τα φλεβικά έλκη ποδός συνήθως βρίσκονται στην κνήμη και την πέριξ περιοχή και χαρακτηρίζονται από:
- Ακανόνιστο σχήμα
- Καφέ χρωματισμό στην περιοχή του δέρματος γύρω από το έλκος (συχνά με έκζεμα)
- Φυσιολογικό σφυγμό ποδός
Τα φλεβικά έλκη ποδός είναι συχνά επώδυνα, ειδικά κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η ανύψωση του ποδιού μπορεί να ανακουφίσει από τον πόνο.
Ο έλεγχος του αγγειολογικού δικτύου με υπερηχογράφημα Doppler – Triplex σε ένα φλεβικό έλκος αναδεικνύει ένα φυσιολογικό αρτηριακό δίκτυο και μπορεί να εντοπίσει τα σημεία και το μέγεθος της υπάρχουσας φλεβικής ανεπάρκειας. Αυτό θα καθορίσει και την θεραπεία.

Σε περίπτωση που η αντιμετώπιση του προβλήματος επιδέχεται χειρουργική θεραπεία, π.χ. ύπαρξη κιρσών, μόνο η χειρουργική αφαίρεσή τους μπορεί να οδηγήσει σε επούλωση του έλκους, ενώ όλες οι λοιπές θεραπείες θα είναι μάταιες. Δείτε εδώ την ανεύρεση και αφαίρεση της φλέβας εκείνης που είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία του άτονου έλκους. Στην προκειμένη περίπτωση, τα έλκη επουλώθηκαν εντός μηνός από τη χειρουργική επέμβαση, μετά από έτη προσπαθειών για την επουλωσή τους με τα συνήθη συντηρητικά μέτρα.

Μετά την επούλωση του έλκους παραμένει ένα κακής ποιότητος δέρμα στην περιοχή, λόγω της φλεβικής στάσης και υπάρχουν πολλές πιθανότητες το έλκος να ξαναδημιουργηθεί, είτε στην ίδια περιοχή, ή σε παρακείμενη.

Αρτηριακά έλκη
Τα αρτηριακά έλκη ποδός προκαλούνται λόγω ανεπαρκούς παροχής αίματος στο πόδι, ή το πέλμα, λόγω αρτηριοσκλήρωσης. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, να μειώνεται η παροχή οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών στα κύτταρα, οδηγώντας σε νέκρωση του ιστού και τη δημιουργία ελκών. Τα αρτηριακά έλκη δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με πιεστική περίδεση, ενώ συχνά χρειάζονται αγγειοχειρουργική επέμβαση.
Τα αρτηριακά έλκη εντοπίζονται συχνότερα στο πέλμα, στην κνήμη και στην πέριξ περιοχή και χαρακτηρίζονται από:
- Αρκετά κανονικό σχήμα
- Ατροφικό, ωχρό δέρμα γύρω από το έλκος
- Ασθενή σφυγμό ποδός
Τα αρτηριακά έλκη μπορεί να είναι πολύ επώδυνα, ειδικά σε κατάσταση ηρεμίας, εκτός από τις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες υπάρχει σακχαρώδης διαβήτης. Δείτε περισσότερα εδώ.
Μικτά φλεβικά και αρτηριακά έλκη ποδός
Τα μικτά φλεβικά και αρτηριακά έλκη ποδός είναι έλκη τα οποία προκαλούνται από φλεβική και αρτηριακή νόσο. Η πλειοψηφία των ασθενών οι οποίοι έχουν διαγνωστεί με μικτά φλεβικά/αρτηριακά έλκη, αρχικά εμφανίζουν φλεβικά έλκη και, στη συνέχεια, με το πέρασμα του χρόνου, αναπτύσσουν και αρτηριακή ανεπάρκεια.

Θεραπεία

Δεν υπάρχει καμία περίπτωση θεραπείας – επούλωσης ενός άτονου φλεβικού έλκους αν δεν αντιμετωπιστεί μόνιμα και αποτελεσματικά η αιτία που το προκάλεσε, δηλαδή η φλεβική ανεπάρκεια – κιρσοί. Πάντοτε, πρέπει να προηγείται η χειρουργική αντιμετώπιση των κιρσών ενός ατόμου και, στη συνέχεια, να προχωράμε στη θεραπεία του άτονου έλκους.

Είναι μάταια οποιαδήποτε προσπάθεια επούλωσης ενός φλεβικού έλκους, με οποιαδήποτε τεχνική και φάρμακα, αν δεν έχει προηγηθεί η θεραπεία των κιρσών του ασθενούς.

Τα φλεβικά έλκη ποδός θα πρέπει κανονικά να αντιμετωπίζονται με διαβαθμισμένη πιεστική περίδεση, η οποία θεωρείται απολύτως αναγκαία για την ταχεία επούλωση του έλκους. Ωστόσο, είναι αρκετά σύνηθες, οι ασθενείς να μην ανέχονται ελαστικές κάλτσες, ή καλσόν, είτε λόγω ζέστης, είτε γιατί είναι τεχνικά αδύνατον να τις φορέσουν. Τα αρτηριακά έλκη ποδός δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με πιεστική περίδεση.

Καθαρισμός του έλκους
Η δημιουργία νεκρωτικού ιστού στην επιφάνεια του έλκους είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Ο ιστός αυτός είναι συνήθως μαύρου, ή κίτρινου χρώματος. Ενδέχεται να είναι μαλακός, ή να σχηματίσει συμπαγή νέκρωση (εσχάρα). Ο νεκρωτικός ιστός περιέχει βακτηρίδια και το έλκος ενδέχεται να αναπτύξει λοίμωξη. Ο νεκρωτικός ιστός πρέπει οπωσδήποτε να απομακρυνθεί, ούτως ώστε να προαχθεί η επούλωση του έλκους. Καθαρισμός του τραύματος μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους: μηχανικός καθαρισμός, ενζυματικός, βιολογικός, αυτολυτικός καθαρισμός, με τη χρήση διαφόρων υλικών και τεχνικών.
Ο χειρουργικός καθαρισμός είναι όμως ο πλέον δραστικός και εκείνος ο οποίος έχει άμεσα αποτελέσματα, εφόσον βέβαια είναι εφικτός. Χειρουργικός καθαρισμός δεν απαιτεί τοπική αναισθησία, πρόκειται ουσιαστικά για αφαίρεση νεκρωμένων ιστών σε περιοχές που, έτσι ή αλλιώς, δεν έχουν αισθητικότητα. Γίνεται στο ιατρείο, ή ακόμα και στην οικία του ασθενούς και μπορεί να επαναληφθεί, αν η ανάπτυξη νεκρωμάτων υποτροπιάσει. Ο χειρουργικός καθαρισμός διεγείρει την παραγωγή αυξητικού παράγοντα τοπικά και μετατρέπει ουσιαστικά το περιβάλλον ενός χρόνιου τραύματος το οποίο δεν επουλώνεται σε ένα πιο δραστήριο περιβάλλον επούλωσης.
Η εκτίμηση της πορείας της επούλωσης του τραύματος είναι ιδιαίτερα σημαντική με μέτρηση της διαμέτρου του έλκους και έλεγχος της κοίτης του, ανά εβδομάδα.
Ο στόχος της θεραπείας θα πρέπει να είναι μείωση κατά 50% του μεγέθους του έλκους εντός 4 εβδομάδων. Σε περίπτωση μη επίτευξης αυτού του στόχου, θα πρέπει να αναζητηθούν συμπληρωματικά θεραπευτικά μέτρα.

Η παρακολούθηση της πορείας επούλωσης ενός έλκους είναι επίσης μια ιατρική πράξη που μπορεί να γίνει από απόσταση με τη βοήθεια του internet. Μετά την αρχική διάγνωση και τη συνολική εκτίμηση του ασθενούς, παρακολουθούμε την επούλωση του έλκους μέσω φωτογραφιών που αποστέλλονται στο site μας, εδώ. Μη λησμονείτε ότι, οτιδήποτε φαίνεται, μπορεί να καταγραφεί πολύ εύκολα σε μια εικόνα, ακόμα και με ένα κινητό τηλέφωνο.
Αυτή η δυνατότητα που σας παρέχουμε, απλοποιεί το όλο θέμα καθώς, πολύ συχνά, τα άτομα αυτά είναι ιδιαίτερα δύσκολα στις μετακινήσεις τους. Και, βέβαια, μειώνει καθοριστικά το συνολικό κόστος της θεραπείας.

Το εξίδρωμα
Το εξίδρωμα είναι χαρακτηριστικό εύρημα σε όλα τα έλκη και είναι υγρό το οποίο αποτελείται από πλάσμα, αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια. Το μεγαλύτερο μέρος του εξιδρώματος απορρέει από το αίμα, ή/και το λεμφικό σύστημα στην περιοχή του έλκους, ενώ τα ερυθρά αιμοσφαίρια και τα αιμοπετάλια διαρρέουν από τραυματισμένα τριχοειδή αγγεία. Η σύνθεση και το ιξώδες διαφέρει, από λεπτόρρευστο και διαφανές υγρό πλάσματος, έως παχύρρευστη κίτρινη έκκριση, η οποία περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις λευκών αιμοσφαιρίων και βακτηρίων.
Στη φλεγμονώδη φάση της επούλωσης, το εξίδρωμα είναι συνήθως σε υψηλά επίπεδα και αυτό είναι ένδειξη λοίμωξης και αυξημένου οιδήματος. Τα έλκη που δεν επουλώνονται, ή που είναι χρόνια, συνήθως δεν ξεπερνούν τη φλεγμονώδη φάση και ενδέχεται να παράγουν μεγάλες ποσότητες εξιδρώματος. Αν το εξίδρωμα δεν διαχειριστεί σωστά, μπορεί να διαρρεύσει από το επίθεμα, με αποτέλεσμα το δέρμα γύρω από το έλκος να εκτεθεί σε αυτό. Αυτό προκαλεί διαβροχή του δέρματος και, ενδέχεται τελικά, να καθυστερήσει την επούλωση.

Η διαβροχή είναι μαλάκωμα, ή εμποτισμός και καταστροφή του δέρματος, που προκύπτει από διαρκή επαφή με περίσσεια υγρασία. Ο διαβρεγμένος ιστός είναι λευκού χρώματος και η διαβροχή μπορεί να διευρύνει το έλκος, ή να προκαλέσει τη δημιουργία περιφερειακών ελκών. Συνεπώς, είναι πολύ σημαντικό το περίσσιο εξίδρωμα να απομακρυνθεί από το έλκος με τη χρήση απορροφητικών επιθεμάτων. Το ιδανικό επίθεμα διατηρεί το έλκος υγρό, απορροφώντας το περίσσιο εξίδρωμα και συγκρατώντάς το στο εσωτερικό του για να αποτραπεί η διαβροχή, ακόμη και όταν εφαρμόζεται πιεστική περίδεση. Ένα επίθεμα με προσθήκη αργύρου, μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη, ή την αντιμετώπιση πιθανής λοίμωξης του έλκους. Αν το έλκος είναι επώδυνο, ένα αφρώδες επίθεμα υγρής μεθόδου επούλωσης, με προσθήκη ιμπουπροφαίνης, αποτελεί μία καλή επιλογή.
Τόσο η διαχείριση του εξιδρώματος, όσο και η αφαίρεση του μη υγιούς ιστού με απομάκρυνση των νεκρώσεων και η αντιμετώπιση του μικροβιακού φορτίου, αποτελούν μέρος της σωστής προετοιμασίας του πυθμένα του έλκους.

Επιλογή του κατάλληλου επιθέματος
Υπάρχουν διάφοροι τύποι επιθεμάτων οι οποίοι καλύπτουν όλο το φάσμα των ελκών. Σημεία που προσέχουμε:

Το ερύθημα είναι μια μη φυσιολογική ερυθρότητα του δέρματος που προκαλείται από διαστολή των αιμοφόρων αγγείων. Η ερυθρότητα του δέρματος γύρω από το έλκος ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη φλεγμονής, ή λοίμωξης. Αν ένα έλκος περιβάλλεται από ευαίσθητο δέρμα, τα κολλητικά επιθέματα είναι πιο πιθανό να προκαλέσουν δερματικό ερεθισμό και,σε αυτές τις περιπτώσεις, χρησιμοποιούμε μη κολλητικό επίθεμα.
Τα επιθέματα διατηρούν καθαρό το έλκος, απορροφούν το εξίδρωμα διατηρώντας ταυτόχρονα το κατάλληλο υγρό περιβάλλον στην περιοχή της εξέλκωσης, δρουν αιμοστατικά και προστατεύουν από λοιμώξεις.

Τα επιθέματα δεν υποκαθιστούν την ανάγκη αντιμικροβιακής θεραπείας, ούτε τη χρησιμότητα του χειρουργικού καθαρισμού, αλλά είναι ένα άριστο συμπλήρωμά τους.